A
ABAT-JOUR. lampadis
umbraculum. 95(2)L142.
Ablatif
I) Formes:
A) 1e déclinaison: filia et dea ab. pl. -abus. P5.
B) 3e déclinaison: sing.
i) en -e dans
a) les noms, sauf ii a);
b) les adjectifs
1) comparatifs
2) expers, diues, pauper, uetus
3) imparisyllabiques se rapportant à un nom
de
personne, parfois, et toujours lorsqu'il est pris comme nom: a uiro sapiente ou sapienti, a
sapiente.
GL10
c) les participes
ii) en -i
a) les noms
1) neutres parisyllabiques
2) dans quelques noms géographiques: Tiberis ab. Tiberi (acc. en -im)
3) dans quelques noms féminins: basis, febris, puppis, securis, sitis, turris, tussis, uis.
P8.
b) les adjectifs, sauf i b)
C) 4e déclinaison: acus, arcus, artus,
lacus, quercus, specus, tribus pl. -ubus.
D) Déclinaisons grecques: Aenea ab.
Aenea; cometes ab. comete; Daphne ab. Daphne.
GL11.
II) Syntaxe.
A) Ablatif proprement dit:
i) Voir Éloignement, séparation;
ii) Voir Origine, Provenance;
iii) Voir Abondance et privation;
iv) Voir Comparaison;
B) Instrumental:
i) Voir Moyen
ii) Voir Cause
iii) relation:
a) Præstare ingenio. Teneo lupus
auribus.
b) digne de, indigne de, satisfait de: Dignus
laude. Contentus sua sorte. Plenus honoribus. Vacuus / liber metu;
iv) Voir Différence
v) Voir Manière
vi) Voir Prix
vii) compagnie: Proficisci cum aliquo;
viii) description, qualité: Quam fuit
imbecillus…,
quam tenui aut nulla potius ualetudine! Sen 35.
C) Locatif:
i) de lieu: Voir Lieu.
ii) durée: Voir Temps
D) Absolu:
i) Nom et participe:
a) le nom ne doit être ni sujet, ni
complément du
verbe de la proposition où il s'insère: Partibus
factis, sic locutus est leo. Artes repertæ sunt, docente natura;
b) le nom ne doit être représenté
comme
sujet ou complément par un pronom: non Vrbe capta,
hostis
eam diripuit mais Vrbem captam hostis diripuit;
c) sujet sous-entendu: Nostros
perturbauerunt; rursus resistentibus, ad pedes desiluerunt.
d) Accord: avec plusieurs sujets
1) personnes: pluriel: Matre et
conjuge sequentibus;
2) choses: avec le sujet le plus rapproché: auxiliis equitatuque comparato.
ii) Sans participe: attribut d'âge ou fonction: Cicerone consule. Me iudice. Nobis pueris. Hannibale uiuo.
His
ciuibus, res publica peritura est.
iii) Surtout, avec les participes audito,
comperto, edicto, praedicto, nuntiato, le sujet peut être
une proposition infinitive, complétive avec ut ou
interrogative indirecte (postclassique): Cognito
uiuere Ptolomaeum;
iv) Participe seul: Augurato, auspicato,
consulto, iurato.
v) Avec particule
a) de temps: uixdum, statim, simul,
b) causale: quippe, utpote,
c) comparative: quasi, ut, uelut, sicut:
Vt re confecta,
d) concessive: quanquam, etsi: Quamquam
deterrentibus
amicis,
e) conditionnelle: nisi. GL125;
GC261. Abondance et privation
I) Ablatif: ABONDER EN, ÊTRE PRIVÉ DE: abundare,
carere, cumulare, exuere, implere, indigere, priuare, redundare,
satiare, scatere, spoliare, uacare (aliquem) aliqua re. Abundat
diuitiis. Nulla re
caret. Omnes egemus auxilio. Se exuere uitiis.
II) Mais avec implere et indigere
on trouve plus souvent le gén.: implere dolium
uini. ABONNEMENT. Subnotationis
renouandae tempus aduenit. L.
Abstraction. Les expressions
abstraites se traduisent généralement par des tournures
concrètes: Qualis est insula (quelle est la nature
de l'ile?); Quanta est insula (quelle est l'étendue
de l'ile?) Quot sunt hostes? (quel est le nombre des
ennemis?); Constituerunt… (leur décision fut de…);
Quo consilio id agis? (dans quelle intention fais-tu cela?). LPC91.
ABSURDITÉ. Opinionum commenta. Monstra (<-um).
Portenta (<-um). LPB79.
ABUSER, S'. Ni totus fallor 87(2)L128.
ACCIDENT. nescitur utrum uicium machinamentorum an
scelestorum insidiis tan grauis calamitas acciderit. 89(1)L46.- Nonne sic uidebor aduerso casu decidisse? IN9:1,2.- Malum accidit! IN30:2,1. ¶~ de la route femina, quam unice amauerat, uiario asumpta est infortunio.
92(4)L341.- Nihil igitur mirum quod adulescentes, cum,
e
discothecis egressi, autocineto uehuntur, non raro grauissimis casibus
uiariis
implicantur. 96(1)L78.
ACTIONS EN BOURSE. Vna ex causis diffidentiae
est,
quod in foro argentario cursus chartarum bursariarum ualde uacillaverunt.
NL001208.
Accord
I) de l'adjectif
A) avec un nom:
i) epithète ou attribut, s'accorde avec le nom: Certa pax. Deus est sanctus;
ii) si l'attribut est un nom et le sujet
a) un pronom neutre, il y a souvent attraction: le pronom
devient
adj. et s'acorde: Haec est mea gloria;
b) un infinitif: on le considère comme un pronom
neutre:
Turpe est mentiri;
B) avec plusieurs noms:
i) épithète: avec le plus rapproché: Natus obscuro patre et matre; agri omnes et maria; agri et
maria
omnia;
ii) attribut: se rapporte au sujet avec le verbe ÊTRE,
mais
aussi avec uideri, fieri, manere, existimari, haberi:
Cresus
factus est rex Lidiæ; s'accorde
a) avec l'ensemble:
1) s'il s'agit de personnes, le masculin l'emporte
sur
le féminin, et le fém. sur le neutre: Boni
sunt
pater et mater;
2) s'il s'agit de choses, se met parfois au neutre
pluriel:
Porta murusque sunt ualida;
b) s'accorde parfois avec le plus rapproché,
1) surtout quand le verbe précède le
sujet
ou le complément: Captus est pater et filius.
Pulchrum
est templum et custos;
2) toujours lorsque des noms de choses et
d'êtres vivants sont mélangés: impedimenta
et omnis equitatus secutus est;
II) du nom (apposition): se met au même cas:
A) Vrbs Roma colit Romulum regem;
B) Sicilia et Africa prouinciae ou prouincia;
III) du verbe:
A) en général, s'accorde avec son sujet: Vrbs capta est. Tu et frater ualetis;
B) toujours, avec urbs et oppidum
en apposition: Athenae urbs capta est;
C) parfois, si l'attribut est plus rapproché, s'accorde
avec
celui-ci: Non omnis error stultitia est dicenda,
D) assez souvent, avec le sujet le plus rapproché:
i) quand le verbe précède l'ensemble des sujets: Adest pater et mater;
ii) quand le sujet le plus rapproché est le plus
important: Orgetorigis filia atque unus e filiis
captus est;
iii) quand chaque sujet est détaché par nec, aut, uel, -ue, siue: Nec pater nec mater adest;
iv) quand les différents sujets forment un tout: Senatus populusque Romanus intellegit;
IV) du relatif:
A) s'accorde en genre et nombre avec son
antécédent, mais
son cas est déterminé par sa fonction: Hostis,
cuius gladio occisus est...;
B) avec plusieurs antécédents, suit les
règles de l'attribut;
C) par attraction, le pronom relatif sujet, au lieu d'être
au
neutre, est le plus souvent attiré au genre de l'attribut: Vitium quæ dicitur iracundia;
V) selon le sens:
A) d'après le voisinage: Tria milia
hominum capti
sunt;
B) d'après le sens: Vterque uenerunt.
Triste lupus stabulis. Mutabile est femina. Illa furia, qui…
(furia désigne un homme);
C) un nom collectif dans la principale amène souvent un
pluriel
dans la subordonnée: Ciuitati persuasit ut de
finibus
exirent. GL85; GC210. ACCORDÉON. Alumni
ex America Latina, uelocissimis digitis diductile organum pulsantes,
popularia
nationum uariarum cantica concinnerunt. 96(4)L342.
ACCUMULATEUR. instrumentum elctricidi cumulandae.
95(2)L142.
Accusatif
I) Formes:
A) 3e déclinaison, singulier en -im
(ab.
-i)
i) dans quelques noms géographiques: Tiberis
ac. Tiberim
ii) dans quelques noms féminins: basis,
febris,
puppis, securis, sitis, turris, tussis, uis.
B) Déclinaisons grecques: Aenea ac.
Aenean / Aeneam; Cometes
ac. cometen; Daphne ac.
Daphnen; Delos ac. Delon / Delum; poesis ac. poesin; Orpheus ac. Orphea; heroes (pl.) ac. heroas. GL8.
II) Syntaxe.
A) Complément d'objet direct: Amo Deum.
Musica
iuuat ægros. Vires me deficiunt. Hoc eum decet. Hoc me fugit,
fallit,
praeterit.
B) Double accusatif:
i) L'acc. neutre d'un pronom peut se joindre comme
complément à un verbe transitif indirect ou même
à un verbe ayant déjà un complément
à l'acc.: Eadem student. Id te moneo. Hortatur
milites pauca. Au passif, cet acc. se
maintient: Multa ostentis admonemur.
ii) Acc. de qualification: complément de même sens
que
le verbe, employé même avec des intransitifs: Garrire nugas. Somniare mirum somnium. Sitire sanguinem.
iii) Quelques verbes peuvent recevoir deux compléments
à
l'acc.:
a) docere et celare:
Doceo pueros grammaticam (passif: Pueri
discunt grammaticam). Non celaui fratrem
sententiam
meam (passif: Id mihi celari non potuit. De ea
re
celari non potui);
b) verbes signifiant "demander":hortari,
iubere
(imperare dat.), flagitare,
monere
(suadere dat.) orare, poscere,
precari,
rogare (petere ex ou ab), uetare:
Rogare aliquem sententiam;
c) quelques verbes composés comme traducere,
traiicere, transmittere: Cæsar traduxit copias fluuium (passif:
Belgæ Rhenum transducti) GL101.
C) Direction vers un but
i) Voir Lieu
ii) Avec de verbes de mouvement, l'acc. supin indique le but de
l'action:
Eo lusum. Ducor seruitum. GL129.
D) Extension
i) dans l'espace Voir Lieu
ii) dans le temps Voir Temps
iii) figuré
a) relation (acc. grec): en poésie surtout,
répond à la question "par rapport à quoi?": Lacrimis oculos suffusus. Mercurio similis uocem coloremque.
Percussus pectora.
b) adverbial: équivaut, dans certaines locutions,
à
un adverbe:Sueui uiuunt magnam partem lacte. Quid me
offendisti?
Quid te offendi? Id temporis. Vicem ou instar alicuius. GL103.
E) Exclamation: O me miserum! Proh deum fidem!
GL83.
F) Voir Régime de quelques verbes ACIER. conclaue exstat obscurum, solidissima porta chalybeia munitum.
93(3)L233.
Adjectif. Le plus souvent, les adj. qualificatifs
I) se placent:
A) avant le nom, s'ils expriment des qualités
générales: Bonus miles;
B) après le nom, s'ils expriment les qualités
particulières à une catégorie (couleur,
matière nationalité: Vas argenteum,
Populus Romanus. GC34.
II) ont leur complément:
A) Au génitif:
i) après des adj. qui signifient
ce que l'on possède (compos, impos, potens, impotens,
diues, inops, fertilis, plenus), que l'on désire ou que
l'on sait (conscius, gnarus, peritus, imperitus, rudis, inscius,
nescius, prudens, insolens, memor, immemor), ou les idées
contraires: Auidus laudum. Studiosus ueritatis. Diues auri.
Peritus rei militaris;
ii) après certains
participes lorsqu'ils sont pris comme adjectifs: Amans patriae.
Vixit metuens legum (mais Metuens leges fugit);
iii) chez certains auteurs, pour
indiquer le point de vue: maturus aeui, modicus laetitiae;
B) Au génitif ou au datif: après des
adj. signifiant semblable ou différent (similis,
dissimilis, proprius, par, dispar, aequalis, superstes): Similis
patris / patri. Terra est communis omnium / omnibus.
C) Au génitif ou à l'ablatif:
après des adj. qui signifient abondance
ou privation (diues,
abundans, refertus, plenus, fertilis, ferax, egenus, indigus, inops,
uiduus, inanis, orbus).
D) Au datif: avec des adj. qui signifient
i) rapprochement ou opposition (propinquus,
propior, proximus, uicinus, familiaris);
ii) ami ou ennemi (amicus, inimicus,
gratus, fidus, contrarius): Voluptas est inimica uirtutis.
Iratus mihi absit.
iii) utile ou nuisible (utilis, inutilis,
necessarius, noxius, perniciosus): Poeta est utilis urbi.
Segnitia est pueris perniciosa.
E) Au datif ou avec ad + acc., avec les adj.
qui signifient aptitude (facilis,
grauis, aptus, opportunus, accommodatus, idoneus, habilis), tendance ou conformité: Natus
impierio / ad imperium.
F) Avec ad + acc., avec les adj. qui marquent
l'inclination (prontus,
propensus, pronus, paratus).
G) À l'ablatif, avec les adj. qui
signifient "(in)digne de", "satisfait de": Dignus laude.
Contentus sua sorte.
H) Locutions particulières: Communis
mihi tecum (commun à toi et à moi). Similes
inter se (se ressemblant entre eux). Beneuolus in / erga
aliquem. Vacuus / liber metu / a metu;
III) on traduit l'infinitif français après un adj.:
A) par le gérondif ou l'adj. verbal: Cupidus
uidendi. Aptus ferendo oneri. Pronus ad ulciscendam iniuriam;
B) par une proposition de relatif,
après "digne de", "indigne de": Dignus est qui imperet.
Indignus est cui imperium tradatur;
C) par le supin, après "beau" (à
voir), "facile" (à faire): Mirabils uisu. Iucundus auditu.
Incredibile dictu. GC34; GL91.
Adjectif verbal. > Gérondif et adjectif verbal.
ADJUDANT. Marescallus 89(4)L274.
ADRESSE. nescio ubi sit domus tua. Est in uia
Portuaria
numero decimo septimo (distincta), tabulato octauo, ianua altera
sinistrorsum. LSP180.- Inscriptio mea est:
Carolus Durand, 12 (in domo duodecima)
via Lugdunensi, Lutetiæ Parisiorum, Galliâ. LSP54.-
~ POSTALE. Inscriptio cursualis. DIL.
Adversatives: CEPENDANT, MAIS. AVTEM:
coniunctio quæ semper post ponitur -et ut VERO-
rem
aliquatenus diuersam potius quam contrariam significat; in coniunctione
SED
quaedam oppositio sæpe percipitur; AT est particula qua res
maxime
aduersa notatur; præterea AVTEM sæpius conectit sequentia
cum
præcedentibus -et tunc pro ET usurpatur- aut quasi parenthesim
inserit
orationi, qua res aptius explicatur. 92(1)L30.
AFFAIRES. Réunion d'~s: coetus laboris
tres
in die habentur, duo matutino et unus postmeridiano tempore.
98(2)L107.-
¶Negotium suscipere. Negotium obire / exequi. Negotium
conficere / expedire / transigere. Negotia agere / gerere. Multis
negotiis
implicatum / districtum / destentum / obrutum esse. ¶Magnum
negotium
est + inf.¶Occupatum esse in aliqua re. Intentum esse alicui rei.
LPB72.
AFFICHE. Folium praeconium. 0212Iu6.
Âge: Attribut d': Voir Ablatif II D ii). ÂGE. Quot annos natus es? Qua ætate es? Tredecim annos
natus
sum. Tertium decimum annum ago. Puer decem annorum. Decimum
ætatis
annum ingredi. Decem annos uixisse. Decimum annum excessisse / egressum
esse.
Minorem esse uiginti annis. Tum habebam decem annos. Centum annos
complere.
Vitam ad annum centessimum perducere. ¶Accessio paucorum annorum.
¶Aetate
alicui antecedere / anteire. Aequalem esse alicuius. Maior (natu).
¶In
aetatem / annum alicuius incidere. ¶Homines qui nunc sunt / qui
tunc
fuerunt. Homines huius ætatis / nostræ memoriæ.
Posteri.
Scriptores aetate posteriores / inferiores. ¶Infans. Puer.
Adulescens.
Iuuenis. Senior. Senex. Grandis natu. ¶Ea aetate esse. Id aetatis
esse.
¶A puero / -is. A paruo / -is. A paruulo /-is. A tenieris
unguiculis
(e)x a(palO=n o)nu/chOn). Ab ineunte / prima
ætate.
¶Ex pueris excedere. Admodum adulescens. Flos aetatis. Aetate
florere
/ uigere. Integra ætate esse. Aetas constans / media / firmata /
corroborata.
Grandior factus. Corroborata / firmata aetate. Sui iuris factum esse.
Tertiam
iam aetatem uidere. ¶Adulescentia deferbuit. Aetate progrediente.
Admodum
senex. ¶Contrahitur rugis uultus. ¶Aetate ingrauescente.
Aetate
prouectum esse (non aetate prouecta). Longius aetate prouectum esse. Grandis natu. Ad summam
senectutem
peruenire. Senectus nobis obrepit. Vires consenescunt. Senectute /
senio
confectum esse. Extrema aetas. Extremum tempus aetatis. Vita occidens.
Omnium
suorum / omnibus suis superstitem esse. ¶Exacta ætate mori.
LPB32.
AGENDA. Ordo rerum agendarum. 91(1)L3.
AGGIORNAMENTO. Hodiernae doctrinae comparatio. DIL.
AGGRESSER. Hic me adortus est. IN3:4,3.
AIDE. Auxilium / open / salutem ferre alicui.
Auxilio
alicui uenire. Alicuius open implorare. Confugere ad opem / ad fidem
alicuius / ad aliquem. Ad extremum auxilium descendere. Auxilium
præsens. Adesse
(*deesse) alicui / alicuius rebus. Salutem alicui afferre. Salutem
expedire.
Solacium præbere. LPB54.
ALARME (dispositif d') Mechanema monitorium.
DIL.
À L'IMPROVISTE. Quam inopinato congredimur?
IN52:1,3.
ALLER. ~ bien. Vtinam labor et editio bene
uertant! 89(1)L68. ~-retour Vbi est tesseraria?
Da, quæso, tres tesseras secundae classis Forum Iulii, itus et
reditus. LSP140.
ALLUMETTE. Da mihi sulphuratorum capsula.
LSP422.- Domi etiam meae inexplicabilia fiunt,
praesertim quae olfacimus:
saepius odorem acerrimum et certissimum sulphurati modo accensi… at nec
sulphuratis
utimur, neque herbae nicotianae fumum ducimus. W.
Ramentum flammifereum. W010201. ALUMINIUM. situla aluminio, quam portare onerosum non sit.
92(1)L41.-
AMANT. amasius. 92(4)L340.
AMATEUR. Cultor voluptuarius. DIL.
¶~isme Facilitatis iactantia. DIL.
AMBITION. Aliquem cupiditate / ad cupidetatem honorum
inflammere. Honores concupiscere (aspernari). LPB69.
AMBULANCE. Id haud raro unum est remedium, cum in
tempore non aduehitur automataria arcera. 94(4)L311.- Curru infirmus uehendis in ualetudinarium uectus sum.
97(2)L146.
AMITIÉ. Amicitia cum aliquo iungere / ferre
/ inire / contrahere. Amicitiam colere. Vti aliquo amico. Est /
intercedit
mihi cum aliquo amicitia.- Vti aliquo familiariter. Artissimo amicitiae
uinculo / summa familiaritate cun aliquo coniunctum esse.- Vetustate
amicitiae coniunctum
esse. Amicitiam alicuius appetere. In amicitia alicuius recipi. Ad
alicuius
amicitiam se conferre / se applicare. Aliquem (tertium) ad / in
amicitiam
ascribere. Amicissimus meus / mihi. Homo intimus, familiarissimus
mihi.
LPB63. Voir Antipathie, inimitié. Réconciliation.
AMOUR. Aliquis uerba collegit, quibus Romani mulieres uel
uiros amatos alloquebantur uel de amore loquebantur: ¶mel,
mellicula, mellita, dulcissimus ¶pupilla, ocellus, lumina
¶corculum, labellum ¶passerculus, mus, agnellus, lepus,
asellus, pisciculus ¶gemma, margarita, flos, rosa ¶amica,
amor, amator, domina, puella, deliciae, desiderium, lux, ludus, uita,
spes, anima, uoluptas, studium, salus, amoenitas, tenellula (de uerbo
tener), mellicula puellula, uerculum (diminutiuum uerbi uer), meum
solaciolum ¶osculum, suauiolum, suauiulum, basium (basiare).
W040909.
ANACHRONISME. res a nostris abhorrens temporibus.
95(1)L62.
ANALPHABÈTE. Multi uero... ignari sunt
alphabeti. 94(3)L222.- Analphabetus.- In
regione illa octoginta ciues ex centum nesciunt litteras.
95(1)L67.- Legendi scribendique ignarus. DIL.
ANANAS. Malum pineum. 92(4)L324.
ÂNERIE. …(qui modus agendi) serius, eheu,
(decretum est) quam ut fluctum impedire posset nugarum asinariarum
Latinarum quæ in fasciculo mensis Iunii anno 1989 inueniuntur.
91(1)49.
ANNONCE. Diarium cuiusdam ciuitatis, cum hunc
matrimonialem libellum publicauisset… LSP260.
ANNONCEUR (de radio). Annuntiator (radiophonicus).
DIL.
ANORAK.tunica uento prohibendo. 96(3)L261.-
respondit alter lector dicendo hanc lacernam -
aptissime
- "birrus Britannicus" antiquitus vocari. Anno enim 301 p. Ch. n.
imperator
Diocletianus edixit ne pretium huius lanei pallii cucullo
instructi
imbribusque impervii immodicum fieret. W.
ANTIBIOTIQUES. Penicillina est antibioticum quod
est
quiddam id efficiens, ut microbiorum germina eorumque incrementum, in
quæ eius uis fertur, cohibeat. 89(2)L135.
ANTI-LIFE MENTALITY. habitus animi uitæ
aduersus 87(2)L126.
ANTIPATHIE, INIMITIÉ. Auerso animo esse ab
aliquo. Voluntatem / animum alicuius / aliquem a se (ab)alienare.-
Sunt / intercedunt mihi cum aliquo inimicitiae.
Amicitiam renuntiare. Amicitiam dissuere / dissoluere / praecidere.
Inimicitias gerere / habere / exercere cum aliquo. Inimicitias cum
aliquo suscipere. LPB58;
63.
APARTHEID. antea in illa Ciuitate segregatio
phyletica
uiguit. 92(2)L99.-
APATHIE, PARESSE. (In) otio languere et hebescere. Otio
diffluere. Desidiae
et languori se dedere. Ignauiae et laciuiae se dare. Per luxum et
ignauiam
aetatem agere. LPB73.
APÉRITIF. Potio apertiua.- Vinum
apertiuum.-
Sed quid arbitraris de quodam propomate sumendo? LSP276.- Promulsis-idis, f. DIL.
APPARENCE ET RÉALITÉ. Innocentem ne
te præstiteris! IN8:3,1.
APPELER. Faire venir: uocare, arcessere.
Nommer: nominare, appellare, uocare. S'adresser
à: appellare.
APPORTER. Affero. Personnes: adduco. LPC207.
Appréciation. Voir Prix.
APRÈS-RASAGE. linimentum confectae rasurae.
95(2)L142.
Aptitude (Facilis, grauis, aptus, opportunus,
accommodatus, idoneus, habilis), tendance ou conformité:
dat. ou acc. + ad: Natus imperio ou ad imperium. Cibus aptus homini.
Calcei apti ad pedes; assuetus, doctus, paratus se
trouvent avec l'infinitf: Corpus assuetum tolerare laborem.
GL91; PC184.
ARCHÉOLOGIE. Antiquitatis studia.
LPB19n1.
ARGENT. pecuniæ male partae collocatio.
92(4)L327.- Corpus meum ualebat, sedaegrotabat crumena.-
Ad crumenam inanem quod attinet, iuuat afferre
sententiam
media aetate compositam: "Pauper Aristoteles cogitur ire pedes".
LDI89.-Quid! In difficultate nummaria est? Currum
somptuosum non praesentibus
nummis emit. Occasionem se arripere credebat mirificam. Tribus post
diebus
in curru reficiendo nummorum mille impensas faciebat. Nunc nihil habet
unde syngraphas soluere possit. LSP338. ¶Lavage d'~ De opibus capitalibus ex Russia effugientibus, de pecuniis
peregre
la uatis aliisque fraudibus Russorum oeconomicis iam diu in actis
diurnis
occidentalibus multa narrantur. NL990903.
ARMES À FEU. manuballistis igniuomis et
gladiis
trucidarunt. 90(3)L204.-
ARRIVER. Avec des propositions substantives (Voir) suivant des
verbes
ou locutions signifiant "il arrive que" on emploie ut.
La négation est ut non
I) Événement imprévu ou malheureux: accidit, fit: Sæpe fit ut erremus. Sæpe fit ut
non recte sentiamus;
II) un év. prévu ou heureux: contingit;
III) un év. quelconque: euenit;
IV) A) "à cela s'ajoute le fait que" accedit ut;
B) "il s'en faut de beaucoup que" Multum abest
ut ei
credamus;
C) "il va bientôt arriver que", "être sur le point
de"
prope est ut, in eo res est ut: Prope erat (ou res in eo erat) ut pellerentur;
D) "c'est une habitude que" mos est, moris est,
consuetudo
est ut;
E) "il dépend de toi que" in tua
potestate est
ut. GL139.
V) Quid tibi? LSP130. ART. Œuvres d'~ Ingens præmium promissum pro recuperandis operibus
arte
perfectis, Bostoniae furto ablatis. 90(2)L123.
ARTICHAUT. Cinara. 92(4)L323.
ARTIFICIER. In armis disrumpentibus periti
arculam,
melefice confectam, innocuam reddiderunt. 93(4)L357.
ASCENSEUR. Adest scansorium pegma, [sed] tres
personas
cella capere non poterat; adulescens ad tabulatum quintum gradibus
ascendit
et inde scansorium electrico pulsorio attollit. LSP180.- Anabathrum -i. DIL.
ASILE ¶DE FOUS. Fortasse nescis me rectorem
esse phrenocomii (-ium, -ii), ubi non solum insani detinentur.
IN15:3,3.- In dementium asylum, pupula, includenda
procul dubio es. 92(4)L340.- Insanorum
nosocomii moderator uisitatoribus ædes suas monstrat.
LSP94.- ¶DE VIEILLARDS Gerontocomium, -ii. DIL.
ASPIRATEUR. pulueris hauritorium.
95(2)L142.
ASSEMBLÉE NATIONALE. Coetus legumlatorum
popularium Galliae. 94(3)L213.
ASSEOIR. ¶S'asseoir assido: Asside,
precor! ¶Être assis assideo.
{Rester assis,
se tenir immobile sedeo. LSP301.
ASSIETTE. Voir Ustensiles.
ASSISTANTS SOCIAUX. adiutores sociales.
88(1)L89.- Caue autem istud mihi suadeas, ut socialem
aliquam consulam
curatricem. 94(1)L32.
ASSURANCES. societates uitae cautioni exercendae.
93(2)L134.-
ASTRONEF. Nauis sideralis. DIL.
ASTRONOMIE. ¶Astronome. Uranoscopi Americani, dum in
uniuersitate
Hauaiana caelum obseruant, undecim nouas lunas circumiouiales
reppererunt.
NL020524. ¶Observatoire astronomique. Specula astronomica.
DIL.
ATOLL. Est autem atollum insula orbicularis,
cuius in
medio sunt lacunae cum mari coniunctae. 95(1)L59.
ATOME. Atomos (f) nunc a
saeculi
nostri doctis in plures partes diuiduntur, scilicet in nucleum et
electrones
qui circum nucleum circumagi dicuntur. LSP280.
ATTENTAT. Petitio-onis, f.- Auteur d'un ~ Impetitor-oris, m. DIL
ATTENTION. Omnium animos / mentes in se
conuertere. ¶~! At caue fugias!
IN8:2,2. Attende, Titine! IN31:1,2. Cauebo. IN40:2,4.- Quanta perfidia
philosophicos sermones meos arrectis sese haurire
simulabat auribus! 92(4)L341.
¶Animum attendere ad aliquid. Diligenter attendere
(aliquid).
Animo adesse. LPB75.
¶INATTENTION. Alias res / aliud agere.
ATTERRIR. Omnia correcta. Appulsus plateam conspicio.
-Visu appelle, platea libera est. LSP286.
ATTITUDES. in eminentia… humi sedens cruribus
decussatis… fumum e fistula
nicotiniana placide sugens. 97(3)L251.-
AUBAINES. Venditiones. AGl18:2,3.
AUDIO-CASETTE. In Israël est coetus cantorum
"Nash Didan" (Populus Noster) vocatus, qui pyxides musicas fecerunt.
W010506.
AUTANT QUE.
I) Devant un verbe: tantum... quantum: Tantum uirtutem
quantum
prudentiam colit;
II) Devant un positif: tam... quam: Tam fortis est
quam prudens.
¶D'AUTANT PLUS QUE…
I) Suivi d'un comparatif: abl. de différence:
A) Eo modestior est quo doctior;
B) Tanto carior est patria, quanto miserior;
II) sens comparatif: Eo modestior uidetur, quod
numquam de
se loquitur. GC153. AUTOBUS. Autocinetum
laophorum.
96(1)L67.- Romae, ut exemplum afferam, accidere solet
ut
ob plurima autocineta laophora aliosque currus automatarios eorum
rectores
sudabundi pergere nequeant. 96(3)L249.
AUTODROME. Autocinetodromus… grauissimis casibus
factus
funestus. 94(2)L136.
AUTOGRAPHE. adulescentuli...se circumfuderunt ut
ab
eo nominis scriptionem autographam peterent. 94(4)L309.
AUTOMATIQUEMENT. Quin bifores quoque facili tractu
manus apertiles, ac dein sua sponte coëuntes, quemuis
intromittunt,
ita nihil usquam priuatus est. Vt 76,16.
AUTOMOBILE. Exi de raeda! IN8:2,2.- quaedam autocineta cibis onusta 87(1)L34.- Quaeram autocinetum, quo uehar ad portum. IN5:1,1.- Illinc autocineto petemus Ostrodunum. IN7:1,3.- non fabricae sed litoris illius uiam autocineto capessiuit.-
Modo
autocurru uectus, modo pedibus, Paulus VI oculos iniecit intentos in
sordida
gurgustia. 92(1)L64.-
¶AMANDE. Poena uiatoria. DIL.
¶ARRÊTER. Ad locum peruenit, autocinetum
constitit. 92(1)L46.-
¶AUTOMOBILISTE. Autorædarius.
LSP260.- Autocinetistes. 97(4)L331.
¶AUTOROUTE. uia autocinetica 89(1)L4.
¶AUTO-STOP. autocineti retentio 89(1)L4.- Retentio autocineti transeuntis in consuetudine abiit.
96(1)L69. ~iste Autocinetistae petitioribus
conuectionis
facultatem uehiculum suum conscendendi uolentes præbebant.
96(1)L69.
¶CAMION. quinque auotoraedae, breui invuicem
interuallo distantes, suis quaeque stipata uectoribus, opperiuntur
immotae. Non amplius horae quadrante transacto, ecce propinquat modico
cursu automataria carruca. 92(1)L68.- Ecce
autocurrum eodem tendens quo ego. IN6:3,3.-
ex automato tractorio… exsiluerunt. 92(3)L242.-
autocinetum onererium. 93(2)L140.- paleontologi…,
agmine… curruum onerariorum… facto, eo se contulerunt.
94(2)L135.
¶CARAVANE, REMORQUE. Inscende currum remulcatum! IN29:1,3.
¶CARBURATEUR. Migmen: uocabulum ad significandam
cellulam
in qua aëri benzinum admiscetur et temperatur, priusquam in
machinatione
a displosione comburatur. 96(4)L340.
¶CHAUFFEUR. Autoraedarius. Eph051205.
¶CLACSON, SIRÈNE. sonori autocinetorum
indices et acute personantia instrumenta ad gaudium ex uictoria
significandum constrepuerunt. 95(2)L146.
¶CODE DE LA ROUTE. contra legem uiariam
autocineta aditus
uiasque insidebant. 95(2)L146.
¶CONDUIRE. Praesidens paucas uix abhinc minutas
cum
uxore autoraedam beatus regebam… LSP260.- Tardius
perge,
obsecro te! LSP426.
¶CONDUITE DANGEREUSE. semper, ne autocinetis
insane properantibus
opprimeretur, timendum erat. 94(2)L125.- Sed
autocineta,
iuuenibus praesertim ducentibus, quibus maxima uehiculorum concitatio
pergrata
est, mortiferorum casuum haud infrequenter causa sunt.
97(4)L331.
¶- DE COURSE. Autocinetum cursorium. DIL.
¶DÉPASSER (en auto). Vidistine, Milule,
quam celeriter
isti nos praeteruecti essent? IN7:3,1.-Vehiculum
uelox
uehicula tarda antecedit. LSP28.
¶FREIN. Frenum periculi. IN3:1,3. Frena uidentur laxari non potuisse. IN7:4,1. Ecce, frena ad rotas bene adstringuntur! IN33:1,2.
¶FREINER.Autocinetum sustineas. IN29:1,2.-
¶JEEP. paleontologi…, agmine… autocinetorum locis
iniquis
aptorum facto, eo se contulerunt. 94(2)L135.
{PANNEAU DE CIRCULATION. Signum uiarium. 0302Iu6.
¶PERMIS DE CONDUIRE. Quibus de causis ei non
semel diploma
gubernationis demptum erat. 95(2)L143.-
Quadradraginta "caeci", sed reapse caecutientes, nequaquam sufficienti
praediti facultate uidendi, illicita, uti ferunt, largitione diploma
uehiculis automatariis gubernandis
sunt consecuti. 96(3)L256.
¶PNEU. Cummis perforata est. Cummesne tubulosue
restituunt?
Ita, eos Vulcania ratione reficiunt. LSP378.
¶PLAQUE D'IMMATRICULATION. Notaculum autoraedae. DIL.
¶POMPE À ESSENCE. callidi quidam benzini
uenditores,
mechanemate singulari in machinam automatariam effusoriam inserto,
quoties
liquorem propulsorium suppeditabant, quinque litra furtim detrahebant.
96(3)L256.- Antliam petroleariam digito mouemus. Vae!
Petroleum non meat. Fortasse antliae membrana perforata est. LSP378.
¶REMORQUE. Currus remulcatus. DIL.
¶ROULOTTE. Vi ac potentia naturæ tentoria,
autocineta,
habitacula remulcata sunt abrepta. 96(3)L263.
¶STATIONNEMENT. Autoraedarum statio. DIL.-
ibi habetur area statiua autocinetorum Pullmanianorum. 94(2)L130.
¶SENS UNIQUE. Vnius cursus uia. DIL.
¶VIRAGES. Haud procul currus orbibus rapidis conuertunt
aurigae hilares. 89(4)L299.-
¶VITESSE. Magistratus incolas urbis ad cautionem adhibendam
hortati sunt: …Quibus autem sua autoraeda opus esset, ne velocitatem
viginti chiliometrorum horalium excederent. NL000818.-
¶Excès de ~ Excessus celeritatis. DIL.
¶VOLANT. Rota moderatrix. DIL.- Si
gubernaculum mihi commodare uelis, angelus uere
sis! LSP262.
AUTORITÉ. Magna auctoritate esse.
Auctoritate ualere / florere. Amgna auctortas est in aliquo. Multum
auctoritate
ualere / posse apud aliquem. Magnas auctoritas alcuius est apud
aliquem.
Alicuius auctoritas multum ualet apud aliquem. Auctoritatem /
dignitatem
sibi conciliare / parere. Ad summam auctoritatem peruenire.
Auctoritatem
alicuius amplificare / imminuere / minuere. Auctoritati / dignitati
alicuius
illudere. Dignitas est summa in aliquo. Summa dignitate praeditum esse.
Aliquid
alienum (a) dignitate sua / a se ducere. Aliquid infra se ducere /
infra
se positum arbitrari. LPB64. AUTO-STOP. autocineti
retentio 89(1)L4.- Retentio autocineti
transeuntis in consuetudine abiit.
96(1)L69.
¶~iste Autocinetistae petitioribus conuectionis
facultatem
uehiculum suum conscendendi uolentes praebebant. 96(1)L69.
AUTRE.
I) ALIVS: un autre parmi plusieurs: Cum dico alium, de
pluribus
quam de duobus cogito, cum autem dico alterum, de secundo ex duobus uel
de
uno ex duobus cogito. LDI61.-
A) l'un… tel autre: alius plaudit, alius
sibilat, alius
tacet;
B) autre que…: Alius est atque erat;
C) rien d'autre que…: Nihil aliud nisi…
D) quoi d'autre que…?: Quid aliud optat nisi ut
sis
beatus? Nihil aliud fecerun nisi detulerunt;
II) Alii: d'autres que soi;
A) les uns… les autres:
i) alii abeunt, alii manent;
ii) Pars… alii; alii… pars; pars… pars; partim…
partim:
Partim fugientes interficiuntur, partim integri procumbunt;
iii) réciprocité: Alii alios
diligite;
iv) diversité:
a) Alii alia putant;
b) Aliter cum aliis loquitur;
III) ALTER: l'autre (de deux), autrui.
A) un ou deux: Vnus aut alter;
B) un, puis l'autre: Vnus et alter;
C) l'un… l'autre:
i) alter ridet, alter plorat;
ii) Vnus… alter;
D) réciprocité: Alter alterum
diligite;
IV) ALTERVTER: l'un des deux, l'un ou l'autre;
V) NEVTER: ni l'un ni l'autre, aucun des deux;
VI) CETERI: tous les autres en général;
VII) RELIQVI: les autres, le reste.
VIII) INTER SE: Petrus et Ioannes inter se laudant.
Inter uos laudatis. Inter se nocent. Inter se discesserant.
GC82. AVALANCHE. Labina niualis. DIL.
AVION. centum quadraginta quattuor homines, qui
aëronaui, e genere Boeing, aethera sulcabant, morte repentina sunt
opressi; e quibus septem gregem ministrorum efficiebant. Cuius modi
aëroplana…saepe sunt
uetera.89(1)L46.- Hac nocte aëroplanum
onerarium ueniet. IN24:3,4.- horror bomborum
deiectionum caedem ferentium; panis inopia; tormentorum bellicorum
aërouehiculis praecipitandis fragor terribilis. 92(3)L223.-
Velut, cum primum uolucrem machinam conspexit a me
quaesiuit... . aërium uehiculum. 95(1)L53.
¶AÉROPORT. coetus aërius.
IN37:1,2.- In aëriarium nauium statione, ipse rex
Hussein eum reuerenter excepit. 92(1)L60.- In
aëroportu Vasintoniensi. 93(4)L350.- In
aëriportu opperiebatur nos Afer quidam... 96(4)L329.
¶AVIATEUR. Et quid de aeroplanigis?
(<aeroplaniga). IN11:1,3.- Nonne ille
Sanctus Exuperius aëronauta fuit? LSP300.
¶AVIS: Noli obliuisci cingulum (siue zonam)
securitatis tuum uti! W001208.
¶~-CITERNE. De re iuuat referre, quae in bello ad
Sinum
Persicum recens gesto magni erat momenti, id est de artificio uere
mirabili,
quo aëronaues pirobolorum coniectrices seu, quo breuius dicamus,
pyrobolariae,
in altitudinem septem milium metrorum supra maris libram uolantes, ex
aëroplanis
cistirniferis liquorem propulsorium accipiunt. 91(2)L112.
¶~ DE CHASSE. Aëroplanum insectorium.
DIL.
¶~ DE RECONNAISSANCE. Aëronauem
speculatoriam regens
mortem obiit. LSP302
¶~ POSTAL, ~ DE LIGNE. Ante bellum omnium gentium
alterum
aëronaues cursuales et uectorias gubernauit. LSP302.
¶ARMEÉ DE L'AIR. Bello ipso, in Classe
Aëria meritus est. LSP302.
¶BOMBARDIER. Pyroboli atomici de aëronauibus
pyroballistariis
deiciuntur. 96(4)L343.
¶CHARTER. aëronauis conducticia.
89(1)L46.
¶DÉCOLLER. En aëroplanum illinc
auolans! IN37:1,3.- cum aëriam nauen
conscendisset, ad urbem Amman
contendit. 92(1)L60.- Aëronauis... paulo
postquam
in aëroportu Nouoëboracensi aëra carpsit, subito est
displosa.
96(3)L259.
¶HÔTESSE. Vectorum ministra.
95(3)L233.- Hospita aëronautica. DIL
¶PASSAGERS. Vectores lucidis litteris scriptum
uident: Zonis cingimini. LSP268.-
¶PILOTER. Aliter agere non possum, mechanicus cum
sim.
Nunc primum omnium aëroplanum rego. IN38:2,3.-
¶TEMPS DE VOL. Aërium uehiculum nostrum
unius fere
horae spatium uolatu consumet. 93(4)L350. AVOCAT (fruit). Persea Americae. 92(4)L324.
AVOIR Il y a Tam fortis adest nemo ut muros
ascendat. K5.- Il y a de quoi… Est cur timeatis.
GL165.- Qu'est-ce que tu as?. Quid rei tibi?.-
Qu'y
a-t-il pour…? Quid est cur (quod)...? GL155.
AVORTEMENT. matrimonia turpi crebritate diducebantur,
natorum
numerus abortionibus paene cedebat, admodum iuuenibus stupefactiuorum
consumptoribus
uiae plateaeque scatebant. 94(1)L31.
2006 05 31